Bartın Amasra’daki Türkiye Taşkömürü Kurumu’na (TTK) ilişkin yeraltı kömür işletmesinde, Ekim 2022’de meydana gelen grizu patlaması sonucu 43 emekçi öldü. Dava süreci hala devam ediyor. Eski Maden Mühendisleri Odası Başkanı Mehmet Torun ise “Bir Facianın Anatomisi” başlıklı rapor hazırlayarak bu tesis üzerinden kömür madenciliğindeki sıkıntıları gündeme taşıdı.
Amasra’daki A ve B alanlarında 622 milyon ton kömür rezervi bulunduğu belirtilen raporda, bu alanlarda özel bölüme nasıl kapı açıldığı şöyle anlatıldı: “Bu rezervin tamamına yakını yeraltı üretim yoluyla çıkarılmak durumundadır. Saha da havza niteliğindedir. Bu nedenle personel sağlığı-iş güvenliği, rezerv kaybı, ekonomiklik ve istihdam açısından bütünlükçü planlamayla üretim yapılması gerekir. Halbuki saha, parçalanmış ve 606 milyon tonu 2005’te özel bir firmaya verilmiştir. Kamu kuruluşuna ise 16 milyon ton kalmıştır. Kamu kurumu tabiri caizse bir köşeye sıkıştırılmıştır. Bu da yetmemiş, TTK’nin hala çalıştığı sahanın alt kotları (eksi 400) da tıpkı firmaya verilmiştir. Fakat burada fiili çalışma yapılmamıştır. TTK’nin çalışacak fazla bir alanı kalmamış, kalan rezerv için yapılması gereken yatırımlardan da ekonomik nedenlerle vazgeçilmiştir.”
EĞİTİM ‘KÂĞITTA’
Raporda, madencilikteki kontrollerin yetersizliğine de işaret edildi. “Maden mühendisinin fiyatını aldığı patronu denetlemesi üzere bir durumun, ömrün gerçeklerine uygun olmadığına” işaret edilen raporda, ocaktaki havalandırma planı da eleştirildi. Rapora nazaran ocağın planı incelendiğinde işyerlerinin havalandırılması için havanın epey uzun yollar kat etmesi gerektiği ortaya çıkıyor. Yeniden raporda, dalda çalışacak personellerin eğitiminin yetersiz olduğu, maddede öngörülen 32 saatlik teorik ve pratik eğitimin bile verilmediği, yalnızca “kâğıt üzerinde” kaldığı vurgulandı. Ayrıyeten TTK bir kamu kurumu olmasına rağmen iş güvenliği uzmanlarının atanmasında siyasi öncelikler öne çıktı. Öte yandan sendikalaşmanın önündeki manilere de işaret edilen raporda, bu hususta şu vurgu yapıldı: “Ülkemiz madenciliğinde temel yaklaşım, ‘sendikasız ya da sarı sendikalı emekçiye, düşük fiyat ödeyerek, az sarfiyatla çok üretim’ formundadır. Çok uluslu madencilik şirketleriyle yerli madencilik şirketlerinin birden fazla taşeron aracılığı ile istihdam sağlamakta ve taşerona ödeme yapmaktadır. Böylelikle personele vereceği fiyatı denetim altında tutmaktadır.”
‘ARKA BAHÇE’ OLDU
Rapora nazaran TTK’de yaşanan en kıymetli sıkıntılardan bir başkası “liyakatsiz yöneticiler, takımlaşma ve partizanlık sorunu.” Bu kapsamda raporda, idare takımlarının atanmasından personel alımına kadar her alanda yapılan politik müdahalelerin, TTK’yi bir işletme olmaktan çıkarıp, iktidar partilerinin ve iktidara yakın sendikaların art bahçesi haline getirdiği vurgulandı. Raporda, “Kamuda işe girmek ve idare kademelerine atanmak için bilgi, tecrübe ve mesleksel yeterlilik yerine belirli sendikalara üye ve iktidar partisi yandaşı olmak tek kriter haline geldi. Bu durum kamu işletmelerinde yozlaşmaya neden olmakta, iş barışını bozmakta” denildi.